Bornocu Ersan 11 Kasım 2015 Çarşamba



Obediyans kelimesi, Latince Obedientia, Fransızca Obedience, İngilizce Obedience, Almanca Obödienz kelimelerinin Fransızca okunuşuna yakın karşılığı olarak aynen Türk Masonluğuna alınmıştır.

Kelime, en eski kullanışı bakımından "kölenin efendisine kayıtsız şartsız boyun eğmesi ve tam itaat etmesi"; Hristiyanî açıdan da, "bağlı olunan dinî kuruma itaat ve bağlılık" anlamlarındadır.

Siyasal yönden, "tebaanın, monarşa veya devlete bağlılığı" bu kelime ile tanımlanır. Böylece genel anlamı itibarı ile "bir otoriteye veya merciye itaat etmek; yasalarına ve kurallarına veya emirlerine ve kısıtlamalarına uymak ve bağlı olmak ve boyun eğmek" anlamlarına gelir.

Obediyans, "içten gelen ve hür irade durumunu" yansıttığı gibi; aynı zamanda da, bunların olmadığı hâllerde, "zorlayıcı bir yaptırımı" hatırlatır.

Obediyansın Masonluktaki anlamı, bu çerçeveyi de kapsamak üzere daha geniş ve çok daha özeldir.

Bir örnekle açıklanırsa: Yedi Üstad Masonun bir araya gelerek bir loca kurmaları masonik gelenektir. Locayı kuran Masonlar, yeni locanın kazandığı tüzel masonik kişiliği ile obediyansın birinci aşamasını oluşturur. Yani, kurdukları locanın doğan tüzel kişilik ve mevzuatına itaat ederler. Bu yeni loca ya tek başına bağımsız kalabilir, ya mevcut obediyansa katılabilir ya da yeni bir obediyans kurulması girişimlerine geçebilir. Ülkede bu yeni kurulan locada yapılacak tekrislerle artacak mason sayısına göre aynı şekilde, yeni yeni başka localar da kurulabilir. Böylece, kurulan her bağımsız loca için de ayrı bir yeni bağımsız obediyans ortaya çıkar. Her locanın bizatihi, o locayı oluşturan masonları kapsayan obediyansı vardır.

Ama bir memlekette çok sayıda locanın birbirinden bağımsız çalışması masonik kaos yaratır. Locaların ahenk ve nizam içinde masonik uyum sağlayabilmeleri için aralarında birlik ve beraberlik içinde olmaları için kendilerinin yönetimsel açıdan bağlı olacakları bir yönetimsel kurum ve hatta bir merkezî birim kurarak aralarında senkronizasyon sağlamaları, kısmen operatif dönemden yansıyan; ama kesin olarak spekülatif dönemde şekillenmiş bir masonik gelenek ve jargondur.

Ama locaların kendi aralarında birleşerek bağlanacakları bir üst birim kurmaları, operatif veya eski spekülatif döneme ait bir monarşın baskısı ve isteği ile değil; kendi hür iradeleri ile olması gerekir. Örneklenirse Prens Edwin'in, I.James'in, II.Charles'ın veya Orange hanedanının emri ile değil kendi hür iradeleri ile olmak zorundadır. İngiltere'deki 1717 kuruluşu bile her ne kadar ilk örnek gibi gösterilebilirse de, dönemin Hannover-Stuart çekişmesi dikkate alındığında pek de siyaset dışı olduğu söylenemez. Ama, yine de bir ilk örnek sayılır.

Bu nedenle, Masonluktaki kurallaşmış geleneğe göre, memlekette kurulan locaların sayısı üçü bulduğu veya aştığı zaman, bu üç veya daha fazla loca, kendi arzuları ve özgür iradeleriyle, kendi aralarında federatif olarak örgütlenerek, bağımsız bir merkezî yönetim birimi kurarlar. Bu merkezî birim, Muntazam Masonlukta Büyük Loca veya özel hâllerde Büyük Doğu (Grand Orient) adını alır.

Merkezî yönetimin kurulmasıyla Büyük Loca, onu kuran localar ve masonlar bağımsız obediyans teşkil eder. Aynı zamanda, localar ve masonlar, merkezî yönetim biriminin hâkim ve nâzım otoritesi altında Büyük Locanın obediyansını oluşturur. Böylece, o ülkedeki Masonluk tüzel kimlik kazanarak; ulusal yönetimi ile kamu nezdindeki kanunî ve resmî temsil statüsü belirlenir. Bu oluşumdan sonra, o ülkedeki Masonluğu kurulan Büyük Loca'nın tüzel kimliğini taşıyan Büyük Üstad temsil eder.

Büyük Locayı kuran localar, kendilerini idare etmek, masonik çalışmalar yaptırmak, yeni üye almak, denetlemek ve yargılamak yetkisini Büyük Locaya bıraktıklarından; Masonlar - Localar - Büyük Loca olmak üzere, alttan üste, tabandan doruğa doğru bir obediyans; yani hiyerarşik itaat piramidi oluşur. Bu sistem, o ülkenin Büyük Locasının obediyansı veya ülkedeki Masonluğun obediyansı gibi adlar alır.

Meselâ, Türkiye Büyük Locası denilince, Türkiye'de yönetim egemenliği altındaki locaların ve masonların bağlı oldukları, uydukları ve itaat ettikleri federatif yönetim biriminin obediyansı anlaşılır. Buna benzer olarak, Türk Masonluğu denilince de, ilk planda akla Türkiye'deki masonik obediyansın hâkim ve nâzım otoritesi olan, üstü veya eşiti başka masonik güç tanımayan Türkiye Büyük Locası gelir.

Masonik obediyansın asıl özelliği, hür ve müstakil olmasıdır. Çünkü mevcut localar vasıtasıyla federatif olarak bizzat kendi kendini kurmuştur. Uluslararası masonik ilkeye göre, localar dışında Büyük Loca kurmak yetkisi olan başka hiç bir kurumsal veya kişisel kudret ve kuvvet yoktur.

Yüksek Şûra veya başka bir masonik otorite tarafından bir obediyans kurulması, yani jüridiksiyonu içinde kurduğu localar vasıtasıyla Büyük Loca örgütlenmesi; Muntazam Masonlukta çok önemli olan bağımsızlık, kuruluş ve köken meseleleri nedeniyle, geçerli masonik ilkelere ve kurallara uymaz. Bu nedenle, böylesi kurulmuş Büyük Localar, kendilerini kuran masonik birimler tarafından daha sonra bağımsızlık verilmiş olsalar bile, köken ve kuruluşu yönünden kuşkulu obediyanslar şeklinde tanımlandığından, dünyadaki muntazam obediyanslar tarafından tanınmaları sorun çıkarır. Bu bakımdan, bir Büyük Locanın, Muntazam Masonluk camiası tarafından tanınabilmesi için bir takım işlemlerin yapılması ve kökensel kanıtların bulunması gerekir.

Örnek olarak, aslında 1909 yılında kurulan Türkiye Büyük Locası, 1956 yılında bağımsızlığını kazanmasına rağmen, ancak 1965 yılında tamamlanan masonik işlemlerle Muntazam Masonluk âlemi tarafından tanınabilmiştir.

Diğer taraftan, federatif olarak teşekkül etmiş olan bir masonik birim, bağımsız, yarı-bağımlı ve hatta bağımsız bile kurulmuş olsa, eğer sonradan başka bir Büyük Locadan veya Yüksek Şûradan berat alır veya bağlanır veya himayesine girerse; veya konfederatif bir birlik oluşturursa veya mevcut bir konfederasyonun üyesi olursa; her ahvalde, az veya çok istiklâlini kaybedeceğinden ve ister istemez o merkezin emir komutası hâline girerek tebaası olacağından, adı Büyük Loca bile olsa, artık hür ve müstakil sayılamaz. Kaldı ki, ulus-devlet modelinde, hür ülkeye yakışır hür Masonluk jargonu, hür ve müstakil bir Masonluğu temsil eden Büyük Loca olmakla mümkündür.

Yeni kurulan Büyük Loca isterse, kendi kabuğuna çekilerek dünya masonluğu ile ilişkisiz kalabilir. Ancak masonik ilkelerin evrenselliği ilkesinden dolayı, genel yönelim, yeni kurulan bu Büyük Locanın dünyadaki kendi eşdeğeri diğer Büyük Localarla masonik ilişki kurmasıdır. Bu ilişki, karşılıklı Tanışma olarak, aynı devletlerin eşit düzeyde birbirlerini tanımaları şeklinde kurulur. Yoksa, diğerinin himayesine girmek veya hürriyetine gölge düşürecek şekilde bağlanmak, hem temsil ettiği masonik sistemi hem de kurulduğu ülkenin istiklâlini risk altına sokacağından asla söz konusu olamaz. Bu nedenle, her bağımsız Büyük Loca kendine özgü temel ilkeleri veya Tanışma Kurallarını kendisi belirler. Bu kurallar, Muntazam Masonluğun ana ilkeleriyle uyumludur. Tarafların belirlediği kendi ilkelerine karşılıklı mutabakat sağlandığı ve aynı ilkelere uyulduğu takdirde Büyük Locaların arasında Tanışma sağlanır.

Teessüs eden Tanışma'da, hiçbir ast üst ilişkisi veya birbirlerinin iç işlerine karışmak yoktur. Hiç biri diğerinden emir veya talimat almaz. Her bir birim, ulusal, hür ve bağımsızdır. Millî Obediyans veya Ulusal Obediyans'ın esası ve teminatı budur. Türkiye Büyük Locası bu nitelikleriyle bir ulusal obediyanstır.

Yukarıda adları anılan, Büyük Loca ile Büyük Doğu (Grand Orient) arasındaki temel farkı belirtmek gerekir. Büyük Loca, Craft Hürmasonluğun sadece Çırak, Kalfa, Üstad Mason dereceleri olmak üzere üç sembolik derece ile yapılan masonik çalışmaları için kurulan, genel olarak sadece bir rit üzerinde veya kendisine özgü uyarladığı bir Çalışma Modeli (Working) üzerinde çalışan ve daha çok Muntazam Masonlukta geçerli olan bir masonik yönetim merkezidir.

Rit ve Çalışma Modeli terimleri, ismen farklı bile olsa, aslında aynı şeydir. Working, Rit terimini sevmeyen Anglosakson Masonluğu tarafından tercih edilir. Dünyada birden fazla ritte çalışan ve sıfatları muntazam olan Büyük Localar (Fransa Millî Büyük Locası gibi) da istisnaî olarak vardır.

Özetle Muntazam Masonlukta, Büyük Loca ve obediyans denilince, üç dereceli Sembolik Masonluk, yani Craft Hürmasonluk tarzında üç dereceli çalışan locaların kurduğu federatif masonik yönetim birimi akla gelir.

Buna karşılık Büyük Doğuların özelliği, üç sembolik derecenin yanında yüksek derecelerin çalışılmasına imkân vermesidir. Yani, Muntazam Masonluk yönteminin aksine olarak, Büyük Doğu, hem ilk üç Craft Hürmason derecesinin, hem seçilen Rit'in yüksek derecelerini çalıştırma yetkisini ve denetimini üstlenir.

Locaların federatif örgütlenmeyle Büyük Loca kurmalarının sebebi, ülkede masonik çalışmaların düzenlemesi, gerekli yasa ve tüzüklerin çıkarılması; özetle yasama, yürütme ve yargı erklerinin tek bir elden yapılmasının temini içindir. Çünkü her locanın kendisine özgü kararlarla yönetilmesi, ülkede gerekli masonik birliği ve ahengi sağlayamaz. Kaos olur. Kaos, amacı ve ortamı Ordo olan Masonluğa zarar verir. Bunun için bir tek merkezî yönetim ve denetim birimi şarttır.

Büyük Loca kuruluşunu takiben, kendisini kuran localar ve Masonlar üzerinde ve kendisine masonik mevzuat yönünden bağlı olunan tek ve eşiti olmayan yegâne hâkim ve nâzım masonik otorite sıfatını kazanır. Böylece Büyük Loca, bağlı localarla birlikte bir obediyans oluşturur. Bu obediyans, hem localar olarak kurumsal, hem localardaki masonlar açısından bireysel olarak vardır ve geçerlidir.

Bu nedenle localar, kendileriyle ilgili yasaların ve tüzüklerin düzenlenmesini, yönetimlerin belirlenmesini ve denetlenmesini, haricî dünya ile ve resmî kurumlarla ilişkilerinin sağlanmasını ve genel masonik konuların çözümlenmesini, teorik olarak kendi hür iradeleri ile oluşturdukları obediyansın tüzel kişiliğine, tabii pratik olarak obediyansın, yani merkezî yönetim biriminin, oluşturulan kurullarına ve organlarına devretmiş olurlar.

Büyük Loca obediyansı soyut bir tüzel kişiliktir. Tüzel kişiliğin soyuttan somuta çıkması, masonik yasalara ve tüzüklere göre kurulan ve çalışan organlarla sağlanır. Bu organlar yasamayı üstlenen Genel Kurul, yani Konvan gibi; yönetimi üstlenen Yönetim Kurulu, yani Büyük Görevliler Kurulu gibi; yargıyı üstlenen Yargı Kurulları'dır.

Her obediyansın, kurulduğu ülkenin ulusal sınırları içindeki topraklar üzerinde masonik obediyansı vardır. Bir ülkede bir obediyans mevcut olduğu takdirde veya tesisinden sonra bağlı localardaki masonların kuracakları her yeni loca, masonik mevzuata göre, obediyansın yetkili kararlarının izni ve denetimi altında kurulmak anlamında, obediyansın merkezî yönetim birimi Büyük Loca'dan Berat almak zorundadır. Ancak bu şekilde kurulan bir loca muntazam sayılır.

Aslında her ülkenin ulusal sınırları içinde o ülkenin masonluğunu temsil eden bir Büyük Loca, yani obediyans olması, Muntazam Masonluğun gereğidir. Ama Muntazam Masonlukta bile bu gereğe uyulmamaktadır. Bazı ülkelerde, birden fazla Muntazam Büyük Loca veya obediyans bulunduğu bir gerçektir. Meselâ, ABD'nin yönetim sisteminin farklılığı nedeniyle her eyalette ayrı bir Büyük Loca vardır. Avustralya kıtasındaki, Kanada'daki, hatta Büyük Britanya ve Almanya'daki müstakil Büyük Localar çoklu obediyans örnekleridir.

İngiltere başta olmak üzere bazı ülkelerde adı Bölge Büyük Locası veya Vadi Büyük Locası olduğu hâlde, aslında obediyans olmayan masonik yönetim birimleri vardır. Ancak bu gibi Büyük Localar o ülkede ayrı bir obediyans niteliği taşımaz. Bu Büyük Localar bağlı oldukları veya şubeleri oldukları asıl Büyük Locanın obediyansı kapsamındadır. Ancak, uzak ve kalabalık locaların olduğu vadilerde, böyle bir idarî uygulamaya gidilerek bölgesel olarak meselâ, kendi Genel Kurullarını yapmak veya asıl Büyük Genel Kurulda gösterecekleri adayların arasından kendilerinin Bölge Büyük Üstadını veya Büyük Üstad Yardımcısını seçmek gibi kolaylıklar sağlayan sistemler de vardır. Ancak bu uygulama, bir zamanlar yurdumuzda da olduğu gibi, her bölgede bağımsız, "üniter" birer Büyük Loca şeklinde çok başlılık değildir; sadece her bölgede, Büyük Loca obediyansına bağlı birer Bölge Büyük Locası vardır.

Bazı ülkelerde, adı Büyük Loca ve/veya Büyük Doğu olan birden fazla merkezî masonik yönetim birimi varsa da, bunlardan sadece biri Muntazam Masonluğun o ülke için tanıdığı Büyük Loca; diğerleri masonik intizam dışındaki camiaya ait oluşumlardır. Varlıkları inkâr edilemez; ancak, gayrı nizamî oluşumlar olarak tanımlanırlar. Ayrıca, masonik kural olarak Büyük Localarda sadece üç sembolik derecenin çalışılması masonik intizamın gereğidir.

Özetle günümüz Masonluğunda obediyans denilince, Craft Hürmasonluk, yani üç Sembolik Masonluk derecesi ile çalışan locaların federatif bir örgüt olarak, tabandan tavana doğru kurdukları bir Büyük Loca otoritesine bağlı masonik sistem veya masonik çevrim anlaşılır.

Daha da özetle Muntazam Masonlukta, obediyans eşittir Büyük Loca demek mümkündür.

Obediyansın özellikle Craft Hürmasonluk Büyük Localarına ilişkin bir kavram olduğunun altını çizdikten sonra, özellikle ritler ve nizamlarla bağlantılı jüridiksiyon teriminin daha iyi anlaşılması mümkün olacaktır.

Bu yazı ; Bornocu Ersan Tarafından yazılmış olup, , kategorisine eklenmiştir. Bu ve buna benzer yazıları RSS 2.0 . ile takip edebilir, ve eğer istersende bu yazıya 1 yorumda sen yapabilirsin!

0 yorum for " Obediyans Nedir? "

Cevap Bırakın

Reklam